Παγκοσμιοποίηση και περιβαλλοντικές πολιτικές των πολυεθνικών εταιρειών

Abstract

Τις τελευταίες δεκαετίες η παγκοσμιοποίηση έχει γίνει το κυρίαρχο θέμα συζήτησης κάθε επιπέδου, το σημείο αναφοράς σχεδόν όλων των ζητημάτων που ταλανίζουν την σύγχρονη πραγματικότητα. Η έννοια αυτή έχει οδηγήσει σε μια εποχή αντιθέσεων, ταχύρυθμων αλλαγών και επίμονων προβλημάτων ενώ συνεπάγεται μια αυξανόμενη αλληλεξάρτηση μεταξύ οικονομιών και κοινωνιών μέσω της διαρκούς ροής πληροφοριών, ιδεών, τεχνολογιών, υπηρεσιών, κεφαλαίου καθώς και πολιτών. Βέβαια αυτή η ιδιότητα της παγκοσμιοποίησης έχει καταφέρει να αμφισβητήσει την παραδοσιακή ικανότητα των εθνικών κυβερνήσεων να ρυθμίζουν τα ζητήματα τους και να ελέγχουν την κατάσταση που επικρατεί, καθώς ο κύριος απόηχος της παγκοσμιοποίησης, η οικονομική ολοκλήρωση, έχει οδηγήσει σε μια αλληλένδετη παγκόσμια αγορά ,που απαιτεί συγχρονισμό των εθνικών πολιτικών για την διευθέτηση της πληθώρας των ζητημάτων που προκύπτουν απ' αυτήν. Μια μεγάλη και πολύπλευρη πτυχή της παγκοσμιοποίησης και των ζητημάτων που προκύπτουν προς παγκόσμια διευθέτηση είναι η προστασία του περιβάλλοντος κυρίως σε συνδυασμό με τις εκτενείς παγκόσμιες οικονομικές δραστηριότητες, που το επιβαρύνουν σε ακραίο βαθμό. Η υπερκατανάλωση των φυσικών ενεργειακών πηγών, οι εκπομπές αερίων και αποβλήτων από τις βιομηχανίες αλλά και το γενικότερο κλίμα της οικονομικής απληστίας που επικρατεί έχουν φέρει στο προσκήνιο το σοβαρότατο ζήτημα του περιβάλλοντος. Η Margaret Thatcher, πρώην πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, σε μια ομιλία της στην Βασιλική Κοινωνία του Λονδίνου (Roya! Society for improving natural knowledge) το 1998 δήλωσε μεταξύ άλλων ότι «μια υγιής οικονομία εξαρτάται από ένα υγιές περιβάλλον». Αν και αυτή η δήλωση δεν αντανακλά την κοινή λογική, που θεωρεί ότι οι περιβαλλοντικές ρυθμίσεις βλάπτουν την οικονομία λόγω του γεγονότος ότι κοστίζουν χρήματα και χρόνο για μια επιχείρηση , πολλοί οικονομολόγοι, πολιτικοί και επιχειρηματίες αρχίζουν να αναγνωρίζουν την αλήθεια αυτής της δήλωσης. Υπό αυτό το σκεπτικό και την γενικότερη αναθεώρηση των ιδανικών σχετικά με το περιβάλλον και την οικονομία, εμφανίστηκε και η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, μια έννοια που αναφέρεται καθ'όλη την έκταση της εργασίας, αποτελώντας έννοια-κλειδί για την κατανόηση της νέας πραγματικότητας στην οποία οφείλει να συμμορφωθεί κάθε εταιρική δραστηριότητα. Η ανάπτυξη πλέον δεν είναι μονομερής έννοια αλλά ένα σύνολο ιδεών σύμφωνα με το οποίο πρωταρχικός στόχος είναι η εξέλιξη με απόλυτο σεβασμό προς το περιβάλλον και προς την ίδια την κοινωνία. Επιστρέφοντας στο πολύπλευρο ζήτημα της παγκοσμιοποίησης και των επιπτώσεων της κυρίως στον οικονομικό τομέα , είναι απαραίτητο να αναφερθεί η ανάδυση των πολυεθνικών εταιρειών σε συνδυασμό με την υπερεκμετάλλευση του περιβάλλοντος την οποία συνεπάγονται. Δεδομένου ότι ο υπέρογκος αριθμός των πολυεθνικών εταιρειών είναι αυτός που κινεί τα νήματα του εμπορίου παγκοσμίως, είναι αντιληπτό ότι ανάλογης ισχύος είναι και ο αντίκτυπος που αφήνουν στο περιβάλλον , ένας αντίκτυπος που έχει κατηγορηθεί σε πολλές περιπτώσεις από πληθώρα ΜΚΟ. Η σχέση των πολυεθvικών εταιρειών με το περιβάλλον είναι μια σχέση πολύπλοκη και δύσκολα ρυθμιζόμενη λόγω κυρίως της εξάπλωσης των δραστηριοτήτων τους σε παραπάνω από μια χώρες, όπου οι εθνικές περιβαλλοντικές πολιτικές- που οφείλουν να ρυθμίζουν κάθε επιχειρηματική ενέργεια- ποικίλουν σε τόσο μεγάλο βαθμό ώστε, όπως θα αναλυθεί και κατά τη εξέλιξη της εργασίας, έχει προκαλέσει σε πολλές περιπτώσεις διαμάχες μεταξύ κοινωνιών, ΜΚΟ, εταιρειών και κυβερνήσεων όπου συνήθωςδεν μπορεί να δοθεί κάποια λύση. Ο λόγος της αδυναμίας εύρεσης μιας νομικής λύσης στην διαμάχη σχετικά με τις δραστηριότητες και τις περιβαλλοντικές πολιτικές των πολυεθνικών εταιρειών είναι η έλλειψη μιας κοινής, παγκόσμιας, υποχρεωτικής στην τήρηση της νομοθεσίας που θα ορίζει με αυστηρό τρόπο τα πλαίσια της περιβαλλοντικής δράσης των πολυεθνικών εταιρειών. Αξιοσημείωτο είναι ωστόσο ότι το κενό αυτό το καλύπτουν εν μέρει ορισμένοι οργανισμοί όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου ή ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης μέσω των κατευθυντήριων γραμμών που χαράζουν. Επιπλέον η ίδια η ΕΕ, αναφερόμενη ωστόσο στις δραστηριότητες εντός των εδαφών της, διαθέτει πληθώρα περιβαλλοντικών πολιτικών και συστάσεων για τις εταιρείες. Σ'αυτό το σημείο εντοπίζεται και η έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, μια έννοια την οποία κάθε εταιρεία οφείλει να σέβεται ρυθμίζοντας τις δραστηριότητες τις κατ' αυτό τον τρόπο ώστε το περιβάλλον και η κοινωνία να μην επηρεάζονται από την εταιρεία, σεβόμενη τις υποχρεώσεις της απέναντι τους.