Το «άνοιγμα» των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών προς ειδικές κατηγορίες χρηστών: η περίπτωση των ΑΜΕΑ και των ατόμων με προβλήματα δυσλεξίας

Abstract

Τα τελευταία χρόνια οι Βιβλιοθήκες, και ειδικότερα οι Ακαδημαϊκές, ‘’εκμεταλλευόμενες’’ τις δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες, μπορούν πλέον να επεκτείνουν τις προσφερόμενες υπηρεσίες τους και σε ειδικές κατηγορίες χρηστών, όπως είναι τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες (ΑΜΕΑ) και τα άτομα με προβλήματα δυσλεξίας, που μέχρι σήμερα αδυνατούσαν να εξυπηρετήσουν λόγω της δυσκολίας πρόσβασης στο χώρο τους αλλά και στο υλικό τους. Το «άνοιγμα» όμως των βιβλιοθηκών και προς αυτή την κατηγορία χρηστών, δεν είναι κάτι που πετυχαίνεται εύκολα. Προϋποθέτει ειδικές γνώσεις και μελέτη των τρόπων κάλυψης των αναγκών αυτών των ατόμων, ανάλογα με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν (μειωμένης όρασης, κίνησης, ακοής, ομιλίας, μαθησιακής δυσκολίας κ.λπ.) Με το παρόν άρθρο, ύστερα από μία βιβλιογραφική επισκόπηση των ερευνητικών προσεγγίσεων και των πρακτικών που εφαρμόζονται διεθνώς για τα ΑΜΕΑ, επιχειρείται μια κατηγοριοποίηση των υπηρεσιών που μπορούν να προσφερθούν σε αυτούς τους χρήστες. Αναπτύσσονται δε αναλυτικά τρεις βασικές ενότητες: η άρση των φραγμών στις δυνατότητες χρήσης του Διαδικτύου (1), ο εμπλουτισμός της συλλογής με ειδικές κατηγορίες υλικού (2), η απόκτηση ειδικού τεχνικού εξοπλισμού (3). Ειδικότερα για τα άτομα με δυσλεξία, παρατίθενται τα διαθέσιμα εργαλεία που έχουν αναπτυχθεί από βιβλιοθήκες του εξωτερικού και διατυπώνονται συγκεκριμένες πρακτικές προτάσεις προσαρμογής, οργάνωσης και προσανατολισμού τους στο χώρο της βιβλιοθήκης. Δεν αρκεί όμως μόνο η κατάλληλη κτιριακή υποδομή, ο εμπλουτισμός των συλλογών και η προμήθεια ειδικού τεχνικού εξοπλισμού. Οι προσαρμογές στη νομοθεσία, η εκπαίδευση των βιβλιοθηκονόμων και η έκδοση συγκεκριμένων οδηγιών, θεωρούνται απαραίτητες διοικητικές δράσεις που θα υποβοηθήσουν στην παροχή αυτών των “ειδικών” υπηρεσιών. Συμπερασματικά συνάγεται ότι η μέχρι σήμερα “υστέρηση “ των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών στην εξυπηρέτηση ειδικών κατηγοριών χρηστών, δεν οφείλεται στην έλλειψη ευαισθητοποίησης, αλλά κυρίως στην άγνοια των σύγχρονων υποστηρικτικών προσαρμοστικών τεχνολογιών και των τρόπων παροχής πρόσβασης στις πληροφορίες με εναλλακτικές μορφές και μεθόδους.

In recent years libraries, and more specifically Academic libraries, “taking advantage” of the possibilities offered by new technologies, have been able to extend the services they provide to special groups of users, such as the Disabled and the dyslexic, whom they had never had the opportunity to serve before, due to difficulty of accessing either their venue or material. However, this “extending” of the libraries to such groups of users, is not an easily achievable task. It presupposes special knowledge and study of the means necessary for meeting the needs of such persons, depending on the problems these users are facing (visual or hearing impairment, physical disability, speech or learning difficulty, etc). This article, following a literature review of research approaches and practices implemented world-wide for the Disabled, attempts to classify services that may become available to such users. There are three basic parts: 1. Removing the barriers from using the Internet; 2. Enriching the library with special types of materials; 3. Acquiring special technical equipment. More specifically for the dyslexic, available tools developed in libraries abroad are presented and specific practical proposals for their adaptation, organisation and orientation within the library are presented. Nevertheless, appropriate building infrastructure, enriching the collections and acquiring special technical equipment are not enough. Adaptations in the legislation, training of librarians and publication of specific guidelines are considered necessary administrative actions to support the provision of such “special” services. In conclusion, there is some lagging behind of Greek Academic Libraries in regards to serving certain special user groups, which is not due to lack of sensitivity or awareness but, mainly, to ignorance of modern supporting adaptive technologies and means of providing access to information through alternative forms and methods.